تمایز جنس و جنسیت
مت والش به عنوان شخصیت اصلی مستند «زن چیست؟» می‌خواهد این انگاره‌ای که در جامعه امروز غرب شکل گرفته است را به چالش بکشد؛ به نظر او بدن و ویژگی‌های بیولوژیکی بخشی از واقعیت زن یا مرد بودن است و نباید نادیده گرفته شود. به همین دلیل این سؤال برای او پررنگ می‌شود که زن چیست؟
او با نفرات زیادی که دیدگاه موافق با او و همچنین نفرات زیادی که دیدگاهی مخالف با او دارند، مصاحبه می‌کند. این نفرات در حوزه‌های مختلفی در جامعه فعالیت دارند و شامل سیاست‌مدار، متخصص اطفال، روان‌پزشک، استاد مطالعات جنسیتی، روان‌درمانگر تأییدکننده جنسیت، خانواده، افراد تراجنسیتی، جراح متخصص در جراحی تغییر جنسیت و پدر یک پسر ۱۴ساله تراجنسیتی می‌شوند. هر شخص، بسته به دیدگاه خود، به این سؤال پاسخ می‌دهد که زن چیست؟
در این مستند به تفاوت جنس با جنسیت پرداخته می‌شود که جنس براساس فیزیک بدن مشخص می‌شود و جنسیت احساس شخصی فرد نسبت به خود است؛ تعدادی از محققان معتقدند که طبیعی است که جنس و جنسیت در یک فرد متفاوت باشند و او از نظر فیزیکی مرد باشد اما از نظر احساسی که خودش دارد، زن باشد و ویژگی‌های زنانه داشته باشد؛ به همین دلیل و با همین اعتقاد نیز به سمت تغییر جنسیت رفته و از راه‌های مختلفی برای آن استفاده کند. راه‌هایی نظیر جراحی تغییر جنسیت و مسدودکننده‌های بلوغ.
این در حالی است که در این میان مت والش به سراغ افرادی که چنین جراحی‌هایی را انجام داده‌اند و در حال دست‌وپنجه نرم کردن با عوارض آن هستند و پزشکانی که از عوارض خطرناک این جراحی‌ها و داروها خبر می‌دهند می‌رود.
هفت عمل جراحی، یک‌بار حمله قلبی استرسی، آمبولی ریه، مصرف ۱۷ دوره آنتی بیوتیک، گیر کردن ۶ اینچ مو داخل بدن به مدت ۱۷ ماه، عفونت به فاصله‌های هر ۳-۴ ماه؛ این موارد تنها عوارض یکی از نفراتی است که با جراحی، تغییر جنسیت داده است. جراحی‌ای که در مدارس تبلیغ می‌شود و حتی هزینه کمی هم دارد اما ۶۷ درصد عوارض دارد.
ریشه در کجاست؟
در مستند «زن چیست؟» به ریشه این مسائل در جامعه غربی پرداخته می‌شود که مسائل جنسی از کجا با چنین جزئیاتی در جامعه غرب مطرح شدند و روزبه‌روز افزایش یافتند. اولین بار این مسائل توسط کینزی که خود همجنس‌گرا بود مطرح شد؛ مسائلی از این دست که بچه‌ها از بدو تولد قوه جنسی دارند و این می‌تواند با فیزیک بدن که زن یا مرد بودن آنها را مشخص می‌کند، تفاوت داشته باشد. البته بعداً مشخص شد که نظریه‌های او بر پایه تحقیقات تقلبی و حتی بعضاً غیرانسانی بود. اولین بار نیز جان مانی این مسئله را مطرح کرد که کودکان هنگام تولد از نظر جنسی خنثی هستند و محیط و تأثیرات محیط بر آن‌هاست که تعیین می‌کند آنها زن باشند یا مرد.
حال سؤال اینجاست که بعد از مطرح شدن نظرات این افراد در بین کارشناسان چه اتفاقی افتاد که این موضوعات، تا این حد گسترده و در بین مردم عادی نیز فراگیر شد؟
یکی از کارشناسان و محققان حاضر در مستند در این باره می‌گوید: «در غرب از کودکی به بچه‌ها می‌گویند که کلید شکوفایی، شادی است و برای شاد بودن باید احساسات خود را بروز دهید و باید در ظاهر همان چیزی باشید که در باطن هم هستید؛ پس اگر از درون احساس زن بودن می‌کنید، فارغ از اینکه از نظر بیولوژیکی زن هستید یا مرد، شما یک زن هستید و باید این زن بودن را بروز دهید. از طرفی دخالت در شادی و شاد بودن دیگران، مسئله بدی است، پس ما نمی‌توانیم به دیگران بگوییم که تو زن باش یا مرد. او خودش تصمیم می‌گیرد که چه چیزی باشد. همچنین قدرت‌های سیاسی پشت این دیدگاه‌ها نیز از راه‌های مختلف در حال عادی‌سازی این مسائل و دیدگاه‌ها هستند و عوامل مختلفی با آنها همراهی می‌کنند تا چیزی که برای عده کمی جالب است را به کانون اصلی توجه سیاسی همه تبدیل کنند».
سؤال بی‌جواب مستند زن چیست
در نهایت این مستند و زمانی که مت والش در یک برنامه تلویزیونی پرسروصدا شرکت می‌کند و با نفراتی با دیدگاه مختلف به بحث می‌نشیند و نظرات خود را می‌گوید، به او می‌خندند و کسی واقعاً به گفتگوی مثبت با او نمی‌پردازد. در طول مستند هم همین اتفاق به شکل‌های دیگری می‌افتد.
در این مستند نشان داده می‌شود که افرادی که حامی ایدئولوژی سیالیت جنسی هستند، نمی‌توانند به این سؤال که زن چیست پاسخ کاملی بدهند. «چرا این سؤال رو می‌پرسی؟» این پاسخ استاد دانشگاه آمریکاست که بر روی موضوع زن و جنسیت مطالعه می‌کند و حامی ایده سیالیت جنسی است. حتی این محقق هم نمی‌تواند به این پرسش پاسخ درستی بدهد به شکلی که ادعاهای خودش زیر سؤال نرود. او به طور واضح از پاسخ دادن به این سؤال طفره می‌رود و در آخر نیز با این جمله که «کسی که خودش رو زن میدونه، زنه» مصاحبه به پایان می‌رسد. در موارد دیگر نیز زن بودن را به هویت افراد مرتبط می‌دانند و یا آن را مسئله‌ای نسبی تلقی می‌کنند که بسته به نژاد، فرهنگ و سایر موارد می‌تواند پاسخ‌های مختلفی برای سؤال زن چیست؟ داشته باشد.
